Rize İli Genel Özellikleri

**Papatya** · 19 Şubat 2024, 17:23

[Foruma üye olmadığınız sürece forum içeriğindeki bağlantıları görüntüleyemezsiniz. Foruma üye olmak için TIKLAYIN!]

Rize, Türkiye'nin kuzeydoğusunda yer alan ve Karadeniz'e sahili olan bir ildir. Karadeniz Bölgesi'nde yer alan Rize'nin, batısında Trabzon, doğusunda Artvin, güneybatısında Bayburt, güneyinde Erzurum illeri bulunur. Türkiye'nin en çok yağış alan ilidir.En önemli ürünü çaydır. Rize'de yaz mevsimi ılık geçer. Sonbahar ve kış mevsimleri ise yağışlı geçer. Doğu Karadeniz Bölgesinde yer alan Rize, bölgenin en baskın karakteristik özelliklerini gösterir. Anadolu'nun diğer bölgelerinden coğrafi yapısıyla olduğu gibi kültürel yapısı ile de ayrılır. Dik yamaçlı vadileri, dağları, buzul gölleri, zümrüt yeşili yaylaları, kemer köprüleri, kaleleri ve coşkun akan dereleri ile bir turizm beldesidir.

Tarihçe

Rize'nin tarihi öncesi hakkında bilgilerimiz sınırlıdır. Yöreye hakim olan orman dokusu nedeniyle, Rize'nin tarih çağları ile ilgili bilgilere ışık tutacak arkeolojik bulgular da bu güne kadar ortaya çıkarılamamıştır. Rize'nin tarihi ancak komşu illerin ve bölgelerin tarihleri ile bağlantılı olarak ele alınabilmiştir. Rize ilinin adı ile ilgili olarak değişik görüşler ileri sürülmüştür; Yunanca pirinç anlamına gelen Rhisos, Rumcada "Rıza" olarak dağ eteği anlamında kullanılmıştır. Osmanlıca'da ise "Rize" ufak kırıntı, döküntü anlamındadır. Ayrıca Erzincan'ın Sakalar dönemindeki "Eriza" olan adının başındaki "e" sesinin düşmesi ile adaş olarak Rize için de kullanıldığı ifade edilmektedir.

Osmanlı döneminde liman, nahiye ve kaza merkezi olarak önemini korumuştur. 1640 yılında buraya gelen Evliya Çelebi, Rize’den şöyle söz etmiştir: “Trabzon’a bağlı deniz kıyısında bahçeli güzel bir yerdir”. Osmanlı döneminde Batum Kalesi muhafızı Tuzcuoğlu Memiş Ağa (1814-1817) ve Trabzon ağalarının isyanı (1835) gibi isyanlar olmuş ve bastırılmıştır. Rize 19. yüzyılda önemli bir kaza merkezidir. Berlin Antlaşması ile (1878) Lazistan sancağının merkezi olan Batum Rusya’ya bırakılınca Rize Trabzon Vilayetine bağlı sancağın merkezi olmuştur.

Coğrafya

Yeryüzü şekilleri

Doğu Karadeniz kıyı sıradağları yayının kuzey yamacında yer alan Rize toprakları genel ifade ile dağlık ve engebelidir.

Dağlar

Kaçkar (3.937 m)
Kardovit Dağı (3.810 m)
Verçenik (3.711 m)
Tatos Dağı (3.711 m)
Mezovit (3.711 m)
Kındevul Tepe (3.562 m)
Hipot (3.560 m)
Ziglat (3.511 m)
Liblin tepe (3.492 m)
Polant (3.492 m)
Leşkaya (3.475 m)
Vaçakar (3.458 m)
Çengovit (3.458 m)
Didvake (3.408 m)
Gudashevsivrisi Tepesi (3.406 m)
Salır (3.357 m)
Lazgediği Tepe (3.353 m)
Koyunsokağı Tepesi (3.342m)
Kolkanlı (3.340 m)
Marsis (3.334 m)
Hızarkapı Tepe (3.330 m)
Kebut (3.329 m)
Aşağı Karataş Tepesi (3.322m)
Varoş Dağı (3.304 m)
Pornak (3.302 m)
Kuşaklıkul Tepe (3.281 m)
Miçilo (3.270 m)
Barut (3.251 m)
Çimenliliman (3.245 m)
Ayılıbayır (3.210 m)
Bulut Dağı (3.112 m)
Açovit (3.109 m)
Tekfur Tepesi (3.106 m)
Cermaniman Tepesi (3.094 m)
Baltaş Tepesi (2.955 m)
Dargovit (2.850 m)
Şeytan Dağı (2.802 m)
Gölyayla Dağı (2.765 m)
Buluntu Dağı (2.731 m)
Demir Dağı (2.567 m)
Okçular Dağı (2.483 m)
Sazlık Tepesi (1.683 m)
İşkence Dağı (1.513 m)
Avup (1.481 m)
Alan Dağı (1.429 m)
Zugu Dağı (1.299 m)
Kol Dağı (1.288 m)
Cığalver (1.130 m)
Üskürt Dağı (1.119 m)
Karaağaçlı Tepe (992 m)
Yosluca Tepesi (567 m)
Kütük Tepesi (479 m)

Ana akarsular Doğudan batıya:

Fındıklı Deresi
Arılı Deresi
Fırtına Deresi
Pazar Suyu
Büyükdere
Taşlıdere
İyidere

Jeolojik özellikleri

Doğu Karadeniz dağlık sistemine dahil olan Rize arazisi esas itibarıyla Paleozoik zaman (I. zaman) bir temel üzerinde ve Kretase'de (III. zaman ara devresi) başlayan büyük orojenezle (dağ oluşumu) yüzeye çıkmış Granodiorit ve kertase flişlerinden ibaret olmakla birlikte yer yer Neojen depolarına da rastlanır. Bütün kıyı kesimi yüzeyde üst Kretase serisi volkanik örtü ve tüflerin fazlalığı ile dikkati çeker. Kıyıya yakın yamaçlarda ise Kretase sedimanları yaygın olmakla beraber, bu sedimanların üzeri yer yer Eosen fliş serileri tarafından örtülmüştür. Yüksek dağlık sahada ise daha çok magmatik elemanlar hakim durumdadır. Granit, andezit ve bazalt kütleleri yüksekliği 3000 m’yi aşan hemen her yerde hakim durumdadır. Yörede alüvyonlara, büyük akarsu vadilerinin denizden itibaren en çok 10 km’ye kadar olan kesimlerinde rastlanır.

İklim

Rize’de yazları serin kışları ılık ve her mevsim yağışlı bir iklim görülür. Elli yıl boyunca yapılan rasat sonuçlarına göre Rize’nin yıllık sıcaklık ortalaması 14 °C'den biraz fazla olarak tespit edilmiştir. Bu süre içinde kaydedilen en düşük sıcaklık -7 °C derece olup, en yüksek sıcaklık ise 38 C° derecedir. En soğuk ay olan Ocak ayının sıcaklık ortalaması 6,7 C° derece, en sıcak ay olan Temmuz ayının sıcaklık ortalaması ise 22,2 C° derecedir. Ocak en az -5,6 C° derece, Temmuz en fazla 32,5 °C derece olduğu Rize’de yıllık sıcaklık salınımı 25,8 °C derecedir. Bu haliyle Rize, denizsel iklimlerin karakteristik özelliğini taşır.

Rize’de aylık ortalama sıcaklık eğrisi bütün yıl 5 °C derecenin üzerinde seyretmekte olup, sadece 4 ayın sıcaklık ortalaması 10 °C derecenin altındadır ve Rize çok nemli bir şehirdir.

Yaylalar

Rize'nin iç kesimlerinde, zengin orman dokusu civarında yer alan yaylalarda mevcut altyapıyı kullanarak yapılabilecek fazla yatırım gerektirmeyen bir turizm çeşididir. Bu aktivite için gerekli potansiyel tüm yaylalarda mevcut olup, Ayder, Anzer, Çat, Elevit, Handüzü gibi yaylalarda yapılmaktadır.

Rize’nin güneyindeki Kaçkar Dağları ile yüksek dağların eteklerinde birbiriyle bağlantılı birçok yayla vardır. Bütün bu yaylalar yaz mevsiminde turistler tarafından ziyaret edilir. Bu yaylaların hemen hemen hepsinde de ot biçme şenlikleri yapılmaktadır. Bu şenliklere katılmak mümkün olduğu gibi, yayla eteklerindeki yamaçlarda rehberlerle birlikte doğa yürüyüşü yapma imkânı da bulunmaktadır.

Mutfak kültürü

Rize mutfak kültürü son dönemlerde, halk kültürünün genelinde olduğu gibi dönüşümler geçirse de, özellikle köylerde geleneksel yapısını korumayı sürdürür. Bölgedeki tarım alanlarının darlığı ve iklim koşulları nedeniyle sınırlı sayıda sebze ve meyve yetiştirilmektedir. Tarım alanları daha çok “çay” ve 1990’larla birlikte kısmen “kivi” yetiştiriciliğine ayrılmış durumdadır. Arıcılık ve bal üretimi (Anzer balı, Deli bal) hala yaygınlığını sürdürürken, pekmez üreticiliği de (üzüm pekmezi, armut pekmezi/balı) devam etmektedir. Rize kavurması, Rize Fırın Sütlacı, Çayeli kuru fasulyesi bölgede meşhur olan tatlardır. Muhlama, turşu tavalı, Laz böreği, mısır ekmeği, karalahana çorbası/yemeği ya da haşlaması, vurma veya ezme lahana, karalahana sarması, pepeçura, pekmezli kabak, hamsili pilav, hamsi kuşu, hamsikoli, enişte lokumu, kabak sütlacı en çok tüketilen yemeklerdir. Yöre mutfağının başlıca ham maddeleri mısır (mısır unu), kara lahana, fasulye, kabak gibi sebzelerin yanı sıra, Karadeniz denince akla ilk gelenlerden olan hamsidir. Bununla birlikte hayvansal gıdalar da (et ve süt ürünleri) Rize mutfağını zenginleştiren ve tamamlayan unsurlardandır. Yılın büyük bölümünde kapalı ve yağışlı bir havaya sahip olan Rize’de yiyeceklerin güneşte kurutularak saklanması pek mümkün olmadığından turşu ve salamura yapımı da ön plana çıkar.

Nüfus

Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2024 verileri)

Rize ili nüfusu: 350.506'dır. Bu nüfusun % 67,97'si şehirlerde yaşamaktadır (2023 sonu). İlin yüzölçümü 3.835 km2'dir. İlde km2'ye 91 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkezde 585’dir.) İlde yıllık nüfus % 1,85 oranında artmıştır. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: İkizdere (% 33,99)- Merkez ilçe (-% 2,71)

6 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 12 İlçe, 18 belediye, bu belediyelerde 208 mahalle ve ayrıca 347 köy vardır.

alıntı

19 Şubat 2024, 17:23	#1
Çevrimdışı Papatya	Rize İli Genel Özellikleri Rize İli Genel Özellikleri [Foruma üye olmadığınız sürece forum içeriğindeki bağlantıları görüntüleyemezsiniz. Foruma üye olmak için TIKLAYIN!] Rize, Türkiye'nin kuzeydoğusunda yer alan ve Karadeniz'e sahili olan bir ildir. Karadeniz Bölgesi'nde yer alan Rize'nin, batısında Trabzon, doğusunda Artvin, güneybatısında Bayburt, güneyinde Erzurum illeri bulunur. Türkiye'nin en çok yağış alan ilidir.En önemli ürünü çaydır. Rize'de yaz mevsimi ılık geçer. Sonbahar ve kış mevsimleri ise yağışlı geçer. Doğu Karadeniz Bölgesinde yer alan Rize, bölgenin en baskın karakteristik özelliklerini gösterir. Anadolu'nun diğer bölgelerinden coğrafi yapısıyla olduğu gibi kültürel yapısı ile de ayrılır. Dik yamaçlı vadileri, dağları, buzul gölleri, zümrüt yeşili yaylaları, kemer köprüleri, kaleleri ve coşkun akan dereleri ile bir turizm beldesidir. Tarihçe Rize'nin tarihi öncesi hakkında bilgilerimiz sınırlıdır. Yöreye hakim olan orman dokusu nedeniyle, Rize'nin tarih çağları ile ilgili bilgilere ışık tutacak arkeolojik bulgular da bu güne kadar ortaya çıkarılamamıştır. Rize'nin tarihi ancak komşu illerin ve bölgelerin tarihleri ile bağlantılı olarak ele alınabilmiştir. Rize ilinin adı ile ilgili olarak değişik görüşler ileri sürülmüştür; Yunanca pirinç anlamına gelen Rhisos, Rumcada "Rıza" olarak dağ eteği anlamında kullanılmıştır. Osmanlıca'da ise "Rize" ufak kırıntı, döküntü anlamındadır. Ayrıca Erzincan'ın Sakalar dönemindeki "Eriza" olan adının başındaki "e" sesinin düşmesi ile adaş olarak Rize için de kullanıldığı ifade edilmektedir. Osmanlı döneminde liman, nahiye ve kaza merkezi olarak önemini korumuştur. 1640 yılında buraya gelen Evliya Çelebi, Rize’den şöyle söz etmiştir: “Trabzon’a bağlı deniz kıyısında bahçeli güzel bir yerdir”. Osmanlı döneminde Batum Kalesi muhafızı Tuzcuoğlu Memiş Ağa (1814-1817) ve Trabzon ağalarının isyanı (1835) gibi isyanlar olmuş ve bastırılmıştır. Rize 19. yüzyılda önemli bir kaza merkezidir. Berlin Antlaşması ile (1878) Lazistan sancağının merkezi olan Batum Rusya’ya bırakılınca Rize Trabzon Vilayetine bağlı sancağın merkezi olmuştur. Coğrafya Yeryüzü şekilleri Doğu Karadeniz kıyı sıradağları yayının kuzey yamacında yer alan Rize toprakları genel ifade ile dağlık ve engebelidir. Dağlar Kaçkar (3.937 m) Kardovit Dağı (3.810 m) Verçenik (3.711 m) Tatos Dağı (3.711 m) Mezovit (3.711 m) Kındevul Tepe (3.562 m) Hipot (3.560 m) Ziglat (3.511 m) Liblin tepe (3.492 m) Polant (3.492 m) Leşkaya (3.475 m) Vaçakar (3.458 m) Çengovit (3.458 m) Didvake (3.408 m) Gudashevsivrisi Tepesi (3.406 m) Salır (3.357 m) Lazgediği Tepe (3.353 m) Koyunsokağı Tepesi (3.342m) Kolkanlı (3.340 m) Marsis (3.334 m) Hızarkapı Tepe (3.330 m) Kebut (3.329 m) Aşağı Karataş Tepesi (3.322m) Varoş Dağı (3.304 m) Pornak (3.302 m) Kuşaklıkul Tepe (3.281 m) Miçilo (3.270 m) Barut (3.251 m) Çimenliliman (3.245 m) Ayılıbayır (3.210 m) Bulut Dağı (3.112 m) Açovit (3.109 m) Tekfur Tepesi (3.106 m) Cermaniman Tepesi (3.094 m) Baltaş Tepesi (2.955 m) Dargovit (2.850 m) Şeytan Dağı (2.802 m) Gölyayla Dağı (2.765 m) Buluntu Dağı (2.731 m) Demir Dağı (2.567 m) Okçular Dağı (2.483 m) Sazlık Tepesi (1.683 m) İşkence Dağı (1.513 m) Avup (1.481 m) Alan Dağı (1.429 m) Zugu Dağı (1.299 m) Kol Dağı (1.288 m) Cığalver (1.130 m) Üskürt Dağı (1.119 m) Karaağaçlı Tepe (992 m) Yosluca Tepesi (567 m) Kütük Tepesi (479 m) Ana akarsular Doğudan batıya: Fındıklı Deresi Arılı Deresi Fırtına Deresi Pazar Suyu Büyükdere Taşlıdere İyidere Jeolojik özellikleri Doğu Karadeniz dağlık sistemine dahil olan Rize arazisi esas itibarıyla Paleozoik zaman (I. zaman) bir temel üzerinde ve Kretase'de (III. zaman ara devresi) başlayan büyük orojenezle (dağ oluşumu) yüzeye çıkmış Granodiorit ve kertase flişlerinden ibaret olmakla birlikte yer yer Neojen depolarına da rastlanır. Bütün kıyı kesimi yüzeyde üst Kretase serisi volkanik örtü ve tüflerin fazlalığı ile dikkati çeker. Kıyıya yakın yamaçlarda ise Kretase sedimanları yaygın olmakla beraber, bu sedimanların üzeri yer yer Eosen fliş serileri tarafından örtülmüştür. Yüksek dağlık sahada ise daha çok magmatik elemanlar hakim durumdadır. Granit, andezit ve bazalt kütleleri yüksekliği 3000 m’yi aşan hemen her yerde hakim durumdadır. Yörede alüvyonlara, büyük akarsu vadilerinin denizden itibaren en çok 10 km’ye kadar olan kesimlerinde rastlanır. İklim Rize’de yazları serin kışları ılık ve her mevsim yağışlı bir iklim görülür. Elli yıl boyunca yapılan rasat sonuçlarına göre Rize’nin yıllık sıcaklık ortalaması 14 °C'den biraz fazla olarak tespit edilmiştir. Bu süre içinde kaydedilen en düşük sıcaklık -7 °C derece olup, en yüksek sıcaklık ise 38 C° derecedir. En soğuk ay olan Ocak ayının sıcaklık ortalaması 6,7 C° derece, en sıcak ay olan Temmuz ayının sıcaklık ortalaması ise 22,2 C° derecedir. Ocak en az -5,6 C° derece, Temmuz en fazla 32,5 °C derece olduğu Rize’de yıllık sıcaklık salınımı 25,8 °C derecedir. Bu haliyle Rize, denizsel iklimlerin karakteristik özelliğini taşır. Rize’de aylık ortalama sıcaklık eğrisi bütün yıl 5 °C derecenin üzerinde seyretmekte olup, sadece 4 ayın sıcaklık ortalaması 10 °C derecenin altındadır ve Rize çok nemli bir şehirdir. Yaylalar Rize'nin iç kesimlerinde, zengin orman dokusu civarında yer alan yaylalarda mevcut altyapıyı kullanarak yapılabilecek fazla yatırım gerektirmeyen bir turizm çeşididir. Bu aktivite için gerekli potansiyel tüm yaylalarda mevcut olup, Ayder, Anzer, Çat, Elevit, Handüzü gibi yaylalarda yapılmaktadır. Rize’nin güneyindeki Kaçkar Dağları ile yüksek dağların eteklerinde birbiriyle bağlantılı birçok yayla vardır. Bütün bu yaylalar yaz mevsiminde turistler tarafından ziyaret edilir. Bu yaylaların hemen hemen hepsinde de ot biçme şenlikleri yapılmaktadır. Bu şenliklere katılmak mümkün olduğu gibi, yayla eteklerindeki yamaçlarda rehberlerle birlikte doğa yürüyüşü yapma imkânı da bulunmaktadır. Mutfak kültürü Rize mutfak kültürü son dönemlerde, halk kültürünün genelinde olduğu gibi dönüşümler geçirse de, özellikle köylerde geleneksel yapısını korumayı sürdürür. Bölgedeki tarım alanlarının darlığı ve iklim koşulları nedeniyle sınırlı sayıda sebze ve meyve yetiştirilmektedir. Tarım alanları daha çok “çay” ve 1990’larla birlikte kısmen “kivi” yetiştiriciliğine ayrılmış durumdadır. Arıcılık ve bal üretimi (Anzer balı, Deli bal) hala yaygınlığını sürdürürken, pekmez üreticiliği de (üzüm pekmezi, armut pekmezi/balı) devam etmektedir. Rize kavurması, Rize Fırın Sütlacı, Çayeli kuru fasulyesi bölgede meşhur olan tatlardır. Muhlama, turşu tavalı, Laz böreği, mısır ekmeği, karalahana çorbası/yemeği ya da haşlaması, vurma veya ezme lahana, karalahana sarması, pepeçura, pekmezli kabak, hamsili pilav, hamsi kuşu, hamsikoli, enişte lokumu, kabak sütlacı en çok tüketilen yemeklerdir. Yöre mutfağının başlıca ham maddeleri mısır (mısır unu), kara lahana, fasulye, kabak gibi sebzelerin yanı sıra, Karadeniz denince akla ilk gelenlerden olan hamsidir. Bununla birlikte hayvansal gıdalar da (et ve süt ürünleri) Rize mutfağını zenginleştiren ve tamamlayan unsurlardandır. Yılın büyük bölümünde kapalı ve yağışlı bir havaya sahip olan Rize’de yiyeceklerin güneşte kurutularak saklanması pek mümkün olmadığından turşu ve salamura yapımı da ön plana çıkar. Nüfus Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2024 verileri) Rize ili nüfusu: 350.506'dır. Bu nüfusun % 67,97'si şehirlerde yaşamaktadır (2023 sonu). İlin yüzölçümü 3.835 km2'dir. İlde km2'ye 91 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkezde 585’dir.) İlde yıllık nüfus % 1,85 oranında artmıştır. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: İkizdere (% 33,99)- Merkez ilçe (-% 2,71) 6 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 12 İlçe, 18 belediye, bu belediyelerde 208 mahalle ve ayrıca 347 köy vardır. alıntı
	Alıntı

Konu Araçları
Yazdırılabilir Sürümü Göster Sayfayı E-Postayla Gönder
Görünüm Modları
Normal Mod Hibrit Moda Geç Dişli Moduna Geç

Benzer Konular
Konu	Konuyu Başlatan	Forum	Yanıtlar	Son Mesaj
Kilis İli Genel Özellikleri	Papatya	Güneydoğu Anadolu Bölgesi	0	18 Şubat 2024 14:10
Balıkesir İli Genel Özellikleri	Papatya	Marmara Bölgesi	0	18 Şubat 2024 13:52
Bursa İli Genel Özellikleri	Papatya	Marmara Bölgesi	0	18 Şubat 2024 13:43
Denizli İli Genel Özellikleri	Papatya	Ege Bölgesi	0	18 Şubat 2024 11:30
Beşiktaş, Rize'ye gitti	BeSte	Forumda Arşiv	0	08 Ocak 2024 20:01